TRƯỜNG CA HÒN VỌNG PHU CỦA NHẠC SĨ LÊ THƯƠNG SÁNG TÁC TỪ NĂM 1943-1947 .

21 Tháng Tám 20219:30 CH(Xem: 1630)
Hòn Vọng Phu
Hòn Vọng Phu là trường ca trứ danh do nhạc sĩ Lê Thương sáng tác từ năm 1943 đến 1947. Đây là một trong những bản nhạc mang tính trường ca đầu tiên của nền tân nhạc Việt Nam.
Lê Thương nghiền ngẫm đề tài người chinh phụ từ lâu trước khi sáng tác. Nhạc sĩ đọc thuộc Chinh phụ ngâm, cả nguyên tác chữ Hán của Đặng Trần Côn và bản dịch chữ Nôm của Đoàn Thị Điểm. Tiếp theo, ông bắt gặp nhiều hình tượng người chinh phụ ngoài đời thực. Nàng Tô Thị bồng con chờ chồng đến nỗi hóa thành đá ở Lạng Sơn, người chinh phụ trên núi Đá Bia, ở Phú Yên, phía đông đèo Cả, thậm chí là cả Vọng phu thạch ở Trung quốc (khi ông vượt qua biên giới Việt–Hoa). Tất cả những hình tượng này đều khiến Lê Thương đưa ra một chiêm nghiệm: dù ở phương trời nào, chiến tranh gây ra nỗi đau đè nặng lên người phụ nữ. Cảm xúc đó đã khiến nhạc sĩ xúc động sâu sắc để viết bộ ba bài hát Hòn vọng phu
Nội dung​
Hòn Vọng Phu nguyên là sự tích buồn nổi tiếng trong dân gian:
Hai anh em ruột gặp nạn xa nhau, về sau gặp lại không biết đấy là anh em. Họ yêu nhau, cưới nhau làm vợ chồng rồi sinh ra một đứa con. Một hôm, người chồng nhìn thấy dấu ấn trên mình người vợ, nhận ra đó là em gái mình. Đau đớn quá, người chồng từ biệt vợ ra đi. Người vợ thì không biết chuyện đó, cứ tưởng chồng đi làm vài ngày rồi sẽ về, nhưng chờ mãi vẫn không thấy. Vài tháng, vài năm, bà vẫn trên đỉnh núi ôm con đứng đợi. Cho đến rất lâu sau, người ta thấy nơi đó một hòn đá hướng ra vùng trời xa thẳm. Đó chính là người vợ bồng con đã hóa đá vì chờ chồng. Về sau, người chồng vô cùng đau khổ và hối hận, bèn quay về, hôn người vợ thắm thiết. Người vợ từ đá trở về hình người, và 2 người sống hạnh phúc mãi về sau.
Hòn vọng phu trong sự tích này chính là đá Vọng Phu tại Đồng Đăng, Lạng Sơn. Đá đã bị sụp đổ vào năm 1991.
Tuy nhiên, hòn vọng phu trong tác phẩm của Lê Thương lại có nội dung khác. Cũng với câu chuyện về người vợ chờ chồng đến hóa đá, Lê Thương đã xây dựng nên câu chuyện khiến ai đã một lần nghe qua đều xúc động.
Trong trường ca này, Lê Thương đã sử dụng nhuần nhuyễn âm giai ngũ cung của Việt Nam phối hợp với tiết điệu Tây phương để kể về mối tình chia cắt của người chồng và người vợ do chiến tranh loạn lạc.
Khi chiến tranh nổ ra, người chồng theo lệnh vua tòng quân với lời hẹn ước chỉ một thời gian sẽ trở về. Hai vợ chồng, "người đi ngoài vạn lý quan san, người đứng chờ trong bóng cô đơn." (Phần 1)
Thời gian cứ bằng bẵng trôi. Người vợ chờ đợi mãi vẫn không thấy chồng trở về. Chiều nào nàng cũng bồng con ra ngóng tin chồng; vết chân nàng đi dần hằn sâu trên phiến đá. Cỏ cây, hoa lá, sông núi, nước non,... cả đất trời đều thương cảm cho nàng, đều giúp nàng ngóng tìm chồng, "xem chàng về hay chưa". Ngóng trông mãi đến lúc tất cả đều khuyên nàng đừng chờ đợi nữa, hãy "trở về chớ đừng để xuân tàn". Thế nhưng, nàng vẫn chờ, chờ mãi nơi ấy. Nước mưa, bụi thời gian tuôn xối xả lên nàng, "thấm vào đến tận tâm hồn đứa con". Ngày tháng dần trôi, nàng và con dần hóa đá vì chờ chồng. (Phần 2)
Người chồng – sau khi vượt qua biết bao gian khổ, hiểm nguy – cuối cùng đã thực hiện được lời hứa là trở về với nàng nhưng đã quá muộn. Nàng đã không còn để gặp chồng, chỉ còn "vết bước đi trên phiến đá mòn còn in dấu" và nỗi tiếc thương lưu truyền mãi đến muôn đời sau. (Phần 3)
Kết cấu tác phẩm​
Trường ca Hòn vọng phu gồm có ba phần. Mỗi phần có thể được hát như một bài riêng:
Hòn vọng phu 1: Đoàn người ra đi (Hương Mộc Lan xuất bản lần đầu vào năm 1946)
Hòn vọng phu 2: Ai xuôi vạn lý (Hương Nam xuất bản vào tháng 10 năm 1946)
Hòn vọng phu 3: Người chinh phu về (Dân tộc xuất bản lần đầu vào năm 1949)
Hòn vọng phu đã thể hiện sự kết hợp khéo léo, hơp lý giữa thang âm 7 bậc của phương Tây và thang âm ngũ cung của châu Á nói chung và Việt Nam nói riêng, thể hiện một sự tìm tòi kết hợp âm hưởng dân gian-dân tộc với cách tạo cấu trúc, phát triển tư duy âm nhạc phổ biến trong âm nhạc bác học của châu Âu.
Bộ ba Hòn vọng phu đã khiến giới âm nhạc và công chúng yêu nhạc các thế hệ mãi mãi nhớ đến nhạc sĩ Lê Thương trong kho tàng ca khúc Việt Nam.
( Lyris )
Hòn Vọng Phu 1-2-3
 Tác giả : Lê Thương
Hòn Vọng Phu 1:
   Lệnh vua hành quân trống kêu dồn
Quan với quân lên đường,
Đoàn ngựa xe cuối cùng,
Vừa đi theo lối sông.
Phía cách quan sa trường,
quan với quân lên đường,
hàng cờ theo trống dồn
ngoài sườn non cuối thôn,
phất phơ ngậm ngùi bay .
Qua Thiên San kìa ai tiễn rượu vừa tàn,
Vui ca xang rồi đi tiến binh ngoài ngàn.
Người đi ngoài vạn lý quang sơn,
Người đứng chờ trong bóng cô đơn.
Bên Man Khê còn tung gió bụi mịt mùng,
Bên Tiêu Tương còn thương tiếc nơi ngàn trùng.
Người không rời khỏi kiếp gian nan,
Người biến thành tượng đá ôm con.
Ngựa phi ngoài xa hí vang trời,
Chiêng trống khua trăm hồi,
Ngần ngại trên núi đồi,
Rồi vọng ra khắp nơi
Phía cách quan xa vời,
chiêng trống khua trăm hồi,
ngần ngại trên núi đồi,
rồi dậy vang khắp nơi
thắm bao niềm chia phôi.
Vui ra đi rồi không ước hẹn ngày về,
Ai quên ghi vào gan đã bao nguyện thề.
Nhìn chân trời xanh biếc bao la,
Người mong chờ vẫn nhớ nơi xa
Bao nhiêu năm bồng con đứng đợi chồng về,
Bao nhiêu phen thời gian xóa phai lời thề,
Người tung hoành bên núi xa xăm,
Người mong chồng còn đứng muôn năm .
Đời xưa đời xửa vua gì
Có người đứng ngóng chồng về đầu non
Thế rồi mong mỏi mong mòn
Thế rồi hoá đá ôm con đứng chờ
Thế rồi phải chút duyên mơ
Có người đem đặt thành thơ để truyền ơ hờ ...
Hòn Vọng Phu 2
Người vọng phu trong lúc gió mưa,
Bế con đã hoài công để đứng chờ,
Người chồng đi đã bao năm chưa thấy về
Đá mòn nhưng hồn chưa mòn giấc mơ
Có đám cây trên đồi sống trong trong mơ hồ,
Ngày nào tròn trăng lại nhớ đến tích xưa..
Khi tướng quân qua đồi, kéo quân, quân theo cờ,
Đoàn cỏ cây hãy còn trẻ thơ, cho đến bây giờ đã thành đoàn cổ thụ già
Mà chờ người đi mất từ ngàn xưa,
Nàng đứng ôm con, xem chàng về hay chưa?
Về hay chưa?
Có ai xuôi vạn lý nhắn đôi câu giúp nàng,
Lấy cây hương thật quý, thắp lên thương tiếc chàng.
Thôi đứng đợi làm chi,
thời gian có hứa mấy khi sẽ đem đến trả đúng kỳ
Những người mang mệnh biệt ly
Trời chuyển mưa trong tiết tháng ba,
Suốt năm nước nguồn tuôn đổ xuống "Bà", hình hài người bế con nươc chảy chan hòa,
Thấm vào đến tận tâm hồn đứa con,
Nên núi non thương tình, kéo nhau đi thăm nàng
Nằm thành Trường Sơn vạn lý xuyên nước Nam.
Dâng lá hoa suối nguồn với muôn chim vô vàn
Bầy cảnh Nam Bắc đầy cỏ hoa
như cố khuyên nàng trở về, chớ đừng để xuân tàn,
Nhiều đồi rủ nhau kéo thành đảo xa, ra tới tận khơi ngàn...
Xem chàng về hay chưa, về hay chưa?
Chín con long thật lớn, muốn đem tin tới nàng,
Núi ngăn không được xuống, chúng kêu ca dưới ngàn.
Ta cố đợi nghìn năm,
rồi nghìn năm nữa khác sẽ qua, đến khi núi lở sông mòn,
mới mong tới Hòn Vọng Phu
Một nghìn năm vừa mới thoáng qua
Núi non nao lòng đau lòng nức nở khóc Bà
Một loài chim xứ xa bỗng nhiên vô tình
Bảo rằng: Đến lượt sơn hà chiến chinh
Non sông xuyến xao tấc lòng
tiến quân nghe ban truyền
Người đời rủ nhau mài kiếm đi viễn chinh
Dân gian thoát qua mấy lần ách tham ô quan quyền
Vì hồn thanh kiếm vẫn còn linh
Nên khiến sắt son bẽ bàng mắc nợ còn chưa đền
Nhiều người tìm thanh kiếm thần thuở xưa
Đi xuống Phương Nam xem chàng về hay chưa
Về hay chưa ????
Có con chim nhỏ bé
Dám ca câu sấm thề
Cuối thu năm Mậu Tý
Tướng quân đem kiếm về
Đời mong đợi thằng con
Ngày nào nó xuống núi non
Xuất chinh với cả mối thù
Nối lại giống nòi chinh phu
Nối lại giống nòi chinh phu....
Hòn Vọng Phu 3 :
Nơi phía Nam giữa núi mờ
Ai bế con mãi đứng chờ
Như nuớc non xưa đến giờ?
Đường chiều mịt mù cát bay tỏa buớc ngựa phi
Đường trường nếp tàn y hùng cường vẫn còn bay trong gió
Bóng từ xa sắp dần qua bóng chàng chập chùng vượt núi non cũ
Với hành lương độ đường
Chiếc hùng gươm danh tuớng
Dưới tà uy đếm nhịp đi vó ngựa phi
Dấn bước tang bồng giữa nơi núi rừng
Bên nợ tình thâm, bên nợ giang san
Bên đồi ai oán, bên rừng đa đoan đón đưa bóng chàng
Đường về nước chập chùng xa
Nhiều đồi núi cheo leo
Cây với rừng rườm rà
Đường Vạn Xuyên, đường Cổ Lũy
Duyên núi sông vẫn như thắm hòa
Đò Vạn Vý, Đò Ải Quan,
Đò rừng lá nước trong bao cá lội từng đàn
Thành Cổ Loa, Đền Vạn Kiếp,
Bao tháng năm dấu chưa xóa nhòa
Tiếng núi non lưu luyến tấc lòng bao nghìn năm
Tiếng gió cồn như tiếng trống dồn buổi khuya vắng
Từ bóng cây ngôi mộ bên đường
Từ mái tranh bên đình trong làng
Nguồn sử xanh âm thầm vẫn sống
Bao mối thương vang động trong lòng
Đồi lan, đồi quế rắc kho hương nồng
Rừng sao đua đòi rừng trắc
Lo che ánh lửa vầng dương tiếp đưa bóng chàng
Đường cao đường thấp khắp khe chân chàng
Nhìn qua con đường mòn cũ
Quanh co mấy buổi tà dương mới mong tới làng
Nhớ cố hương xao xuyến tấc lòng mau dồn chân
Vết bước đi trên phím đá mòn còn in dấu
Từ bóng cây ngôi mộ bên đường
Từ mái tranh bên đỉnh trong làng
Nguồn sử xanh âm thầm vẫn sống
Bao mối thương vang dậy trong lòng
Bao tích xưa
Hoen giữa đời
Nhưng ước mong
Xuyên kiếp người
Đường rừng gập ghềnh dấu binh lửa chiếu hào quang
Đục ngàu thúc người trong lời gào dẫn đoàn quân trăm chiến mấy ngàn binh
Tới ngoài biên thoát vòng ngục tù gọi nước non cũ tiến về Nam
Miệt mài vẫn từ xưa hăng hái súng lòng vang dưới cờ bay lấp trời mây
Núi đá kinh hoàng nhắc câu sấm thề
Hỡi người chinh phu, anh hùng non sông
Trao người con quý cho người trông nom,
Thiếp xin lỗi thề
Chàng rảo bước ngoài sườn non
Tìm người đứng cô đơn đang ngóng đợi chồng về
Vượt Hoành Sơn vòng thành lũy mong tới nơi cô thôn bước về
Từ dải đất miền đồng hoang
Lời hẹn ước tương lai
Đang chúc mừng chàng về
Chờ nhìn con, chờ người đón, bao nét xưa ước mong sẽ còn
Núi đá thu reo ước mơ bao nghìn xưa
Thấy đứa con xanh ngắt nỗi hùng còn trong đó
Cầm chiếc gươm chinh phụ di truyền
Chàng bế con trao lại gươm bền
Rồi chỉ vào sơn hà biến cố
Trao nó đi gây lại cơ đồ
Thời gian đã thắm biết bao suy tàn
Người xưa đâu còn hình đá bơ vơ đứng đợi chồng đi đã không hứa về
Lòng son lụn chí trước cơn mưa về
Đã xuôi tan tành đời đá nên mưa gió đổ quạnh hiu xuống ai mới về
Chiếc báu gươm chinh khách biết trao cho thằng con
Chí khí cao đã nối mãi còn tài non nước
Chàng đã ghi trong sử xanh đời
Một mối duyên trung vạn kiếp người
Từ nghìn sau biến đổi với đá
Dân chúng đem ca tụng duyên Bà
Người vọng phu
Người vọng phu..
Cho đến ngàn đời
Cho đến ngàn đời...
Người người vẫn nhớ
Nhớ Hòn Vọng Phu....( Nghe Qua YouTube )
Gửi ý kiến của bạn
Tên của bạn
Email của bạn